Λοίμωξη από COVID-19 στην κύηση και θρομβοφιλία
Η λοίμωξη από COVID-19 σχετίζεται με αύξηση κινδύνου για θρομβώσεις, επομένως στην κύηση που αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα θρομβοφιλίας, ο κίνδυνος για θρομβώσεις είναι μεγαλύτερος.
...Η λοίμωξη από COVID-19 σχετίζεται με αύξηση κινδύνου για θρομβώσεις, επομένως στην κύηση που αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα θρομβοφιλίας, ο κίνδυνος για θρομβώσεις είναι μεγαλύτερος.
...Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος της αναπαραγωγικής ηλικίας, στην οποία έχουμε παρουσία ενδομητρίου εκτός μήτρας (πχ. στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στο έντερο και αλλού). Παρόλο που δεν είναι απολύτως γνωστή η παθοφυσιολογία του νοσήματος φαίνεται ότι τα αιμοπετάλια παίζουν σημαντικό ρόλο στην έναρξη μιας φλεγμονώδους διεργασίας που στη συνέχεια διεγείρει τους παράγοντες πήξης. Επομένως, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν αυξημένο κίνδυνο για εκδήλωση θρόμβωσης και αν η χορήγηση αντιπηκτικής ή αντιαιμοπεταλιακής αγωγής θα μπορούσε να προφυλάξει από μία τέτοια επιπλοκή.
...Ο ιός COVID-19 έχει μπει πραγματικά στη ζωή μας κι έχει επηρεάσει την καθημερινότητά μας. Επομένως είναι αναμενόμενο οι έγκυες γυναίκες να είναι ιδιαίτερα ανήσυχες για το εάν κινδυνεύουν να νοσήσουν σοβαρά, έαν διατρέχει κίνδυνο το έμβρυο, εάν υπάρχει κίνδυνος να μολυνθεί το νεογνό κατά τον τοκετό κι εάν επιτρέπεται ο θηλασμός.
...Ένα βασικό ερώτημα που απασχολεί πολλές γυναίκες πριν την έναρξη IVF είναι κατά πόσο χρειάζεται να γίνει ένας πλήρης έλεγχος θρομβοφιλίας, εξετάσεις με υψηλό κόστος αφού κατά ένα μεγάλο μέρος δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Η απάντηση δεν είναι εύκολη γιατί δεν υπάρχει ομοφωνία και στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες ο παραπάνω έλεγχος δεν ενθαρρύνεται.
...Πλέον όλο και περισσότερα ζευγάρια καταφεύγουν στην εξωσωματική γονιμοποίηση / IVF και πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ασφάλεια της γυναίκας σε ό.τι αφορά το θρομβοεμβοεμβολικό κίνδυνο, ήδη από την έναρξη προετοιμασίας για πρόκληση ωοθηλακιορρηξίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση μάλιστα, πολλά κέντρα εξωσωματικής έχουν στο “πρωτόκολλο” τους προφύλαξη με αντιπηκτική αγωγή σε όλες τις γυναίκες, χωρίς εξατομίκευση, ειδικά για το πρώτο τρίμηνο της κύησης.
...Η χορήγηση αντιπηκτικής αγωγής στην κύηση γίνεται με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους υποδορίως και γενικά θεωρείται ασφαλής. Η πιο συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια όπως είναι αναμενόμενο είναι η αιμορραγική διάθεση ειδικά όταν η χρήση είναι για θεραπεία θρόμβωσης οπότε και η δόση είναι μεγαλύτερη από την ένδειξη για προφύλαξη από θρόμβωση. Άλλη συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια είναι ερεθισμός στη θέση έγχυσης που σπανίως αποτελεί ένδειξη για διακοπή της αγωγής.
...Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να υποβάλλονται γυναίκες σε κύηση σε έλεγχο μεταλλάξεων γονιδίων που προδιαθέτουν σε θρομβοφιλία στα πλαίσια εκτίμησης της αναγκαιότητας αντιπηκτικής αγωγής στην κύηση. Μάλιστα τις περισσότερες φορές ο έλεγχος γίνεται παρά την αντίθετη γνώμη του ιατρού.
...Έγκυες με κιρσούς στα κάτω άκρα διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εκδήλωσης θρομβοεμβολικής νόσου (θρόμβωση κάτω άκρων/πνευμονική εμβολή) ειδικά στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και την περίοδο της λοχείας.
...Οι περισσότερες γυναίκες που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή κατά τη διάρκεια της κύησης συχνά διακόπτουν από μόνες τους την αντιπηκτική αγωγή μετά τον τοκετό παρά τις οδηγίες των γιατρών τους.
...Τα υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης είναι ένας γνωστός παράγοντας θρομβοφιλίας που κυρίως σχετίζεται με αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. H υψηλή ομοκυστεΐνη μπορεί να οφείλεται στον τρόπο ζωής και κυρίως σε δίαιτα φτωχή σε φυλικό οξύ ή σε κληρονομικούς παράγοντες (μεταλλαγές στο MTHFR) που παρατηρούνται πολύ συχνά.Η προσπάθεια ελάττωσης της ομοκυστεΐνης βασίζεται στη μεσογειακή δίαιτα που συμπεριλαμβάνει άφθονα φρούτα και λαχανικά, τα οποία έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε φυλικό οξύ.
...Οι γυναίκες που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή στην κύηση είτε σε θεραπευτική είτε σε προφυλακτική δόση πρέπει να συνεχίσουν την αγωγή τους και στη λοχεία επειδή ο κίνδυνος εκδήλωσης θρομβοεμβολικής νόσου είναι μεγάλος.
...Η αιμολυτική νόσος στο έμβρυο και στο νεογνό είναι αποτέλεσμα καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων του εμβρύου και νεογνού από αντισώματα της μητέρας. Αυτά τα αντισώματα παράγονται όταν ερυθρά αιμοσφαίρια του εμβρύου που εκφράζουν κάποιο αντιγόνο που δεν εκφράζεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια της μητέρας εισέρχονται στο αίμα της μητέρας και το ανοσοποιητικό της σύστημα τα αναγνωρίζει ως ξένα.
...Όταν μία γυναίκα έχει ομάδα αίματος με αρνητικό το αντιγόνο D του συστήματος Rhesus στα ερυθρά της αιμοσφαίρια (είναι δηλαδή ομάδα Rh-) τότε εάν κυοφορεί έμβρυο με ομάδα Rh+ υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσει αντισώματα, δηλαδή anti-D αντισώματα.
...Η εξέταση D-dimers είναι πολύ σημαντική στη διάγνωση της θρομβοεμβολικής νόσου (εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση κάτω άκρων, πνευμονική μεβολή) και στη λήψη απόφασης για άμεση έναρξη αντιπηκτικής αγωγής.
...Η εξέταση anti-Xa είναι μία εργαστηριακή μέθοδος που εκτιμά την αναστολή του ενεργοποιημένου παράγοντα Χ (Χα) από την αντιθρομβίνη, στο σημείο ακριβώς που δρα η ηπαρίνη ώστε να έχει αντιπηκτική δράση.
...Η λήψη κουμαρινικών αντιπηκτικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει ενοχοποιηθεί για σοβαρές ανωμαλίες στην ανάπτυξη του εμβρύου (εμβρυοπάθεια και τοξικότητα της βαρφαρίνης), αιμορραγία του εμβρύου και αυξημένο κίνδυνο αυτόματων αποβολών ή ενδομήτριου θανάτου.
...Παρόλο που η αποδεδειγμένη θεραπεία για την αντιμετώπιση της προεκλαμψίας αποτελεί η αφαίρεση του πλακούντα κατά τον τοκετό, υπάρχει μεγάλη συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα για το κατά πόσο η ασπιρίνη μπορεί να αποτελέσει ένα θεραπευτικό μέσο για πρόληψη και αντιμετώπιση της προεκλαμψίας σε γυναίκες με παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης της νόσου.
...Προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα δεδομένα της βιβλιογραφίας ότι η κατανάλωση σοκολάτας κατά τη διάρκεια της κύησης έχει ευεργετικές ιδιότητες κυρίως λόγω της δράσης των φλαβονοειδών ουσιών που περιέχει και της επίδρασής τους στο ενδοθήλιο και στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
...Το κάνισμα στην εγκυμοσύνη είναι ένας αναγνωρισμένος παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση επιποκών της κύησης που κυρίως αφορούν πρόωρο τοκετό και υπολειπόμενη ανάπτυξη εμβρύου με αποτέλεσμα γέννηση νεογνών μικρού σωματικού βάρους (<2500gr).Παράλληλα αυξάνει τον κλινδυνο για πρόωρη ρήξη υμένων, αποκόλληση πλακούντα ή εμφάνιση προδρομικού πλακούντα. Επίσης έχει συσχετιστεί με υπογονιμότητα και αποβολές πρώτου τριμήνου (ειδικά εάν συνυπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου), αλλά και για αποβολές στα τελευταία τρίμηνα.
...Εάν εξαιρέσουμε τις γυναίκες με ιστορικό θρόμβωσης, γνωστή ασυμπτωματική κληρονομική ή επίκτητη θρομβοφιλία καθώς και τις γυναίκες με κληρονομικό ιστορικό θρομβώσεων, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες κινδύνου για θρόμβωση στη λοχεία.
...Οι γυναίκες με νόσο von Willebrand μπορούν να τεκνοποιήσουν κανονικά αλλά πρέπει να παρακολουθούνται στενά καθόλη τη διάρκεια της κύησης και της λοχείας, ώστε να αντιμετωπιστεί άμεσα μια πιθανή αιμορραγία.
...Η αιμορροφιλία είναι ένα σοβαρό κληρονομικό νόσημα. Οι ασθενείς αιμορραγούν εύκολα και μπορεί να παρουσιάζουν μετά ήπιο τραυματισμό αίμαρθρα και αιματώματα. Ανάλογα με το ποιος παράγοντας πήξης λείπει παίρνουν την αντίστοιχη ονομασία και στη βαριά νόσο ο παράγοντας είναι <1% του φυσιολογικού.
...Η μεσογειακή αναιμία (θαλασσαιμία) αποτελεί ένα κληρονομικό νόσημα που σχετίζεται με μεταλλαγές στα γονίδια της αιμοσφαιρίνης (β και α αλυσίδα αιμοσφαιρίνης). Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μεταλλαγές με αποτέλεσμα να παράγεται λιγότερη ή καθόλου β-αλυσίδα (β-μεσογειακή αναιμία ή β-θαλασσαιμία) και αντίστοιχα βλάβες στην α-αλυσίδα (α-μεσογειακή αναιμία ή α-θαλασσαιμία). Τα νοσήματα αυτά είναι πολύ σοβαρά, οι πάσχοντες χρειάζονται συχνές μεταγγίσεις και έχουν επιπτώσεις από υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο.
...Η ιδιοπαθής θρομβοκυττάρωση αφορά ένα χρόνιο μυελοϋπερπλαστικό νόσημα που συχνά διαγιγνώσκεται και σε νεαρές γυναίκες. Δεν απαιτείται πάντα θεραπεία αλλά τακτική αιματολογική παρακολούθηση.Η ανάγκη για έναρξη θεραπείας συνήθως εξαρτάται από το ιστορικό θρομβώσεων που είναι και οι κύριες επιπλοκές του νοσήματος, από τον αριθμό των αιμοπεταλίων, την ύπαρξη συμπτωμάτων και τις άλλες συννοσηρότητες (κυρίως καρδιαγγειακά νοσήματα) που στις νεαρές ηλικίες απουσιάζουν.
...Η προεκλαμψία αφορά ένα σύνδρομο που συνήθως εκδηλώνεται μετά την 20 εβδομάδα της κύησης. Χαρακτηρίζεται από εμφάνιση υπέρτασης (συνήθως συνδυάζεται με πρωτεϊνουρία, όχι απαραίτητα) σε γυναίκες χωρίς ιστορικό υπέρτασης. Σοβαρή υπέρταση και ευρήματα και από άλλα όργανα (συνήθως ήπαρ-νεφροί) θεωρούνται σοβαρές εκδηλώσεις της νόσου. Ωστόσο και σε γυναίκα με ιστορικό υπέρτασης, όταν υπάρχει εμφάνιση πρωτεϊνουρίας ή δυσλειτουργίας άλλων οργάνων καθώς και επιδείνωση της υπέρτασης μετά την 20η εβδομάδα της κύησης πρέπει να γίνει διερεύνηση για το ενδεχόμενο της προεκλαμψίας.
...Το σύνδρομο HELLP πιθανότατα αντιπροσωπεύει μια σοβαρή μορφή προεκλαμψίας. Παρόλα αυτά η συσχέτιση προεκλαμψίας-συνδρόμου HELLP παραμένει αμφιλεγόμενη. Μία στις πέντε γυναίκες με σοβαρή προεκλαμψία θα εμφανίσει σύνδρομο HELLP ενώ αντίστοιχο ποσοστό με σύνδρομο HELLP δεν εμφανίζει υπερτασικό σύνδρομο της κύησης με ή χωρίς πρωτεϊνουρία που αποτελούν διαγνωστικά κριτήρια της προεκλαμψίας.
...Η κύηση αποτελεί ένα πολύπλοκο και θα έλεγα μυστηριώδες φαινόμενο αφού ο οργανισμός της μητέρας πρέπει να προσαρμοστεί στα άγνωστα για αυτόν χρωμοσώματα του πατέρα, που «εισβάλλουν» για να δώσουν στο έμβρυο το 50% της γενετικής του ταυτότητας. Θεωρητικά το παραπάνω φαινόμενο αποτελεί ένα είδος μεταμόσχευσης που προϋποθέτει την καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος της μητέρας, ώστε να γίνει η γονιμοποίηση.
...Κατά τη διάρκεια της κύησης παρατηρείται συχνά αύξηση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων, κυρίως λόγω αυξημένης κυκλοφορίας στο αίμα των ουδετεροφίλων πολυμορφοπυρήνων (ουδετεροφιλία). Η αύξηση των ουδετεροφίλων αρχίζει από το δεύτερο μήνα της κύησης και οι μέγιστες τιμές ανευρίσκονται στο δεύτερο ή τρίτο τρίμηνο. Η αύξηση αυτή χαρακτηρίζεται ως «φυσιολογική», ο δε αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 9000 έως 15000 κύτταρα/μL, αν και σε ορισμένες μελέτες αναφέρονται τιμές λευκών αιμοσφαιρίων έως και 29000 /μL.
...Παρόλο που οι τιμές των αιμοπεταλίων παραμένουν στις τιμές των μη-εγκύων σε μη επιπλεγμένες κυήσεις, οι μέσες τιμές αιμοπεταλίων των εγκύων μπορεί να είναι ελαφρώς ελαττωμένες από τις υγιείς μη-έγκυες γυναίκες, χωρίς ωστόσο να αντανακλά την πλειονότητα των εγκύων.
...Η φυσιολογική κύηση σχετίζεται με μέτρια μείωση των επιπέδων της αιμοσφαιρίνης “φυσιολογική αναιμία της κύησης” ή “αναιμία εξ αραιώσεως”. Η μείωση οφείλεται σε αύξηση του όγκου του πλάσματος παρά την παράλληλη αύξηση της ερυθροκυτταρικής μάζας. Η μεγαλύτερη δυσαναλογία μεταξύ του ρυθμού με τον οποίο το πλάσμα και τα ερυθρά προστίθενται στη μητρική κυκλοφορία συμβαίνει κατά το όψιμο δεύτερο και το πρώιμο τρίτο τρίμηνο. Πλησιάζοντας στο τέλος, η συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης αυξάνει λόγω της διακοπής της αύξησης του όγκου του πλάσματος ενώ συνεχίζει να αυξάνει η μάζα της αιμοσφαιρίνης.
...Το μαιευτικό αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο είναι μία επίκτητη κατάσταση (δηλαδή δεν είναι κληρονομική), το πιθανότερο αυτοάνοσης αιτιολογίας και αποτελεί μία υποκατηγορία του αντιφωσφολιπιδικού συνδρόμου. Εμφανίζεται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας είτε από την πρώτη κύηση είτε σε γυναίκες που έχουν ήδη επιτυχημένες κυήσεις. Το πρωτοπαθές σχετίζεται μόνο με την κύηση και τα αντισώματα που δημιουργούνται είναι παροδικά και οι γυναίκες συνήθως δεν έχουν αυξημένο κίνδυνο για θρομβώσεις εκτός κύησης.
...Είναι συχνό φαινόμενο γυναίκες με την πρώτη αποβολή να υποβάλλονται σε πλήρη έλεγχο θρομβοφιλίας με αποτελέσματα συχνά να βρίσκονται θετικά αποτελέσματα που δε σχετίζονταν με την αποβολή, να δημιουργείται άγχος στις επόμενες κυήσεις και ιδιαίτερη πίεση στους μαιευτήρες ή αιματολόγους για συνταγογράφηση αντιπηκτικής αγωγής στις επόμενες κυήσεις.
...Στην κύηση υπάρχει μια φυσιολογική αλλαγή του αιμοστατικού μηχανισμού και των συνθηκών ροής του αίματος στα αγγεία ώστε να δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες εμφύτευσης, επαρκούς αιματικής ροής στην μητροπλακουντιακή κυκλοφορία και ομαλής ανάπτυξης του εμβρύου. Για να μειωθεί ο κίνδυνος αιμορραγίας στα πρώιμα στάδια αυξάνονται οι παράγοντες πήξης, μειώνονται οι φυσικοί ανασταλτές τους όπως και η ινωδολυτική δραστηριότητα. Παράλληλα, συνυπάρχει φλεβική στάση και αυξημένη παρουσία οιστρογόνων με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια «υπερπηκτική» κατάσταση. Επομένως, οι έγκυες έχουν αυξημένο κίνδυνο θρομβοεμβολικής νόσου σε σχέση με τις γυναίκες αντίστοιχης ηλικίας, παρόλα αυτά ο κίνδυνος παραμένει χαμηλός σε 1:1000 κυήσεις. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο θρόμβωσης αποτελούν η ηλικία της μητέρας εάν είναι >35 έτη με πολλαπλές κυήσεις στο παρελθόν, ιστορικό θρομβοεμβολικής νόσου ή ιστορικό θρόμβωσης στην οικογένεια, ιστορικό συγγενούς ή επίκτητης θρομβοφιλίας, παχυσαρκία, ακινητοποίηση και κιρσοί κάτω άκρων, κάπνισμα ή νοσήματα με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης θρομβώσεων όπως μυελοϋπερπλαστικά νοσήματα, νεφρωσικό σύνδρομο, αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο. άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο αποτελούν νοσηρότητα της κύησης όπως προεκλαμψία ή σοβαρή μαιευτική αιμορραγία και η λοχεία.
...Η αντιπηκτική αγωγή στην κύηση ενδείκνυται για πρόληψη και θεραπεία φλεβοθρόμβωσης σε γυναίκες με ή χωρίς ιστορικό θρομβοφιλίας, πρόληψη και θεραπεία εμβολής σε γυναίκες με αντικατάσταση καρδιακών βαλβίδων, πρόληψη επανειλημμένων αποβολών σε γυναίκες με αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο σε συνδυασμό με ασπιρίνη.
...