Εμβόλια έναντι COVID 19 και κίνδυνος θρόμβωσης. Το σπάνιο σύνδρομο VITT με απλά λόγια
Τα εμβόλια έναντι COVID 19 που έχουν έγκριση και είναι διαθέσιμα στην Ελλάδα είναι 2 κατηγοριών, αναλόγως με τη μέθοδο που έχουν κατασκευαστεί, και όλα στοχεύουν στο να παραχθούν στον οργανισμό μετά από τον εμβολιασμό αντισώματα έναντι της πρωτεΐνης “ακίδας” του κορονοϊού. Τα εμβόλια των εταιρειών Pfizer και Moderna βασίζονται σε μία νέα μέθοδο, ώστε να μεταφέρουν την πληροφορία αυτή για παραγωγή αντισωμάτων με μόρια “mRNA”. Τα εμβόλια των εταιρειών Astra Zeneca και J & J χρησιμοποιούν μια παλαιότερη μέθοδο για την παρασκευή τους, και η πληροφορία για τη σύνθεση της ακίδας του ιού γίνεται μέσω ενός ιού φορέα, ενός τροποποιημένου αδενοϊού. Οι αδενοϊοί είναι συνηθισμένοι ιοί που προκαλούν μια συμπτωματολογία όπως το κοινό κρυολόγημα ή γριππώδες σύνδρομο. Όμως οι συγκεκριμένοι αδενοϊοί των εμβολίων είναι τροποποιημένοι ώστε παρόλο που εισέρχονται στο κύτταρο δε μπορούν να αναπαραχθούν ώστε να προκαλούν ασθένεια.
Μετά την εντατικοποίηση των εμβολιαστικών προγραμμάτων έχουν περιγραφεί μεμονωμένα περιστατικά θρομβώσεων κυρίως με τα μη mRNA εμβόλια και ειδικά με το εμβόλιο της Astra Zeneca. Τα συγκεκριμένα περιστατικά θρομβώσεων κυρίως αφορούσαν θρομβώσεις σε ασυνήθεις θέσεις, όπως σε μεγάλες φλέβες του εγκεφάλου και σπλαγχνικές - ενδοκοιλιακές θρομβώσεις. Η πιθανότητα για την πρόκληση της θρόμβωσης είναι εξαιρετικά χαμηλή και εκτιμάται 1 περιστατικό ανά 100000-250000 εμβολιασμούς με Astra Zeneca και 2 περιστατικά ανά 1000000 εμβολιασμούς με J & J. Υπάρχει μια τάση στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας <50 ετών να κινδυνεύουν περισσότερο από αυτήν τη σπάνια επιπλοκή, χωρίς ωστόσο να έχει συσχετιστεί με κάποιον άλλο παράγοντα κινδύνου πχ. με ιστορικό θρόμβωσης στο παρελθόν ή κληρονομική θρομβοφιλία.
Πλέον είναι γνωστός ο μηχανισμός που προκαλείται το συγκεκριμένο είδος θρόμβωσης και αποκαλείται VITT ( V accine- Ι nduced T hrombotic T hrombocytopenia / V accine-Ιnduced Ι mmune Τ hrombotic Τ hrombocytopenia). Θεωρείται ανοσολογικής αρχής και έχει το χαρακτηριστικό ότι οι θρομβώσεις δημιουργούνται αφού πρώτα έχει κινητοποιηθεί ένας μηχανισμός που ελαττώνει τα αιμοπετάλια, δηλαδή συνυπάρχει θρομβοπενία. Ο συγκεκριμένος παθοφυσιολογικός μηχανισμός που προκαλεί το σύνδρομο μοιάζει με ένα άλλο σύνδρομο που προκαλείται σπανίως μετά από χορήγηση ηπαρίνης που έχει το παράδοξο ότι ενώ χορηγείται αντιπηκτικό (δηλαδή η ηπαρίνη) να προκαλούνται θρομβώσεις σε ασθενείς που έχουν παράλληλα ελαττωμένα αιμοπετάλια (σύνδρομο ΗΙΤ - H eparin I nduced T hrombocytopenia). Τα αιμοπετάλια ελαττώνονται λόγω ενός συμπλόκου που δημιουργείται με ένα αντίσωμα και του παράγοντα PF4 των αιμοπεταλίων, επομένως και σε αυτό το σύνδρομο κινητοποιείται ένας ανοσολογικός μηχανισμός
Οι θρομβώσεις στα πλαίσια του συνδρόμου VITT μπορεί να προκληθούν από την 4η έως την 30η ημέρα μετά από τον εμβολιασμό, κυρίως την 2η εβδομάδα (7η-14η ημέρα). Συμπτώματα τα οποία είναι ύποπτα αποτελούν η έντονη κεφαλαλγία, ναυτία/έμετοι, διαταραχές όρασης, διαταραχή συνείδησης, πόνος στην κοιλιά, δύσπνοια, οίδημα/πρήξιμο στα κάτω άκρα, αιμορραγία, εκχυμώσεις / “μελανιές”. Τα συμπτώματα πρέπει να αναφερθούν στον οικογενειακό γιατρό ή στον γιατρό του εμβολιαστικού κέντρου, πρέπει να γίνει κλινική εξέταση και από τις πρώτες εξετάσεις που θα ζητηθούν είναι η γενική αίματος για εκτίμηση του αριθμού των αιμοπεταλίων.
Από τη στιγμή που πλέον είναι γνωστός ο μηχανισμός του συνδρόμου VITT μετά από εμβολιασμό, έχουν δημιουργηθεί πρωτόκολλα από τις ιατρικές εταιρείες για την έγκαιρη διάγνωση του συνδρόμου, αλλά και για την έναρξη ειδικής θεραπείας που κυρίως βασίζεται στη χορήγηση ανοσοσφαιρινών και εναλλακτικών της ηπαρίνης αντιπηκτικών.
Τα εμβόλια είναι ασφαλή και αποτελεσματικά και ο κίνδυνος από αυτές τις εξαιρετικά σπάνιες επιπλοκές είναι σαφέστατα μικρότερος από τον κίνδυνο από τη COVID19 λοίμωξη και τις θρομβωτικές επιπλοκές από τον ίδιο τον ιό. Είναι σημαντική η αναφορά οποιασδήποτε συμπτωματολογίας κυρίως μετά την 4η ημέρα, γιατί μετά από την έγκαιρη διάγνωση του VITT υπάρχει κατάλληλη θεραπεία και αντιμετώπιση.
Συγγραφέας
Θεώνη Κανελλοπούλου
Θεώνη Κανελλοπούλου, MD, PhD
Αιματολόγος, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο