ΑΡΘΡΑ

Αναιμία στους ηλικιωμένους

Οι ηλικιωμένοι συχνά εμφανίζουν αναιμία. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπια, ορισμένες φορές όμως είναι βαριά και μπορεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει την ποιότητα ζωής. Το ποσοστό των ατόμων που εμφανίζει αναιμία αυξάνεται με την ηλικία και σε ηλικία >85 ετών σχεδόν 1 στους 4 εμφανίζει αναιμία.

Γενικότερα θεωρούμε αναιμία τιμή αιμοσφαιρίνης <14.0 g/dL για τους άνδρες και <12.3 g/dL για τις γυναίκες. Στους ηλικιωμένους αναμένονται χαμηλότερες τιμές χωρίς σημαντική διαφορά ανάλογα με το φύλο (13.2 και 12.2 g/dL, αντιστοίχως για άνδρες και γυναίκες). Οι τιμές αυτές δεν είναι απόλυτες αφού κάποια άτομα μπορεί να εμφανίζουν χαμηλότερες τιμές αιμοσφαιρίνης/αιματοκρίτη ανεξαρτήτως ηλικίας στα πλαίσια αιμοσφαιρινοπαθειών πχ. “στίγμα μεσογειακής αναιμίας” κά. Παρόλα αυτά ακόμα κι οριακά χαμηλότερες τιμές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα καταβολή δυνάμεων και να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής όπως επίσης υπάρχει ο κίνδυνος να μη διαγνωστούν υποκείμενα νοσήματα αν θεωρηθεί η μικρή μείωση της αιμοσφαιρίνης (δηλαδή ήπια αναιμία) αναμενόμενη στα πλαίσια της ηλικίας.

Αίτια αναιμίας στους ηλικιωμένους

• Στο 1/3 η αιτία είναι κάποια διαιτητική έλλειψη (κυρίως έλλειψη σιδήρου σπανιότερα έλλειψη βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος).
• Στο 1/3 σχετίζεται με χρόνια νεφρική νόσο σε συνδυασμό ή όχι με άλλα χρόνια νοσήματα (πχ. αρθρίτιδα, διαβήτης).
• Στο υπόλοιπο 1/3 η αναιμία οφείλεται στην παρουσία μυελοδυσπλαστικού συνδρόμου ή είναι ανεξήγητη.

Πώς θα προσεγγίσουμε τον ασθενή;

Θέλει ιδιαίτερα μεγάλη προσοχή η προσέγγιση. Δεν πρέπει ο ασθενής να ταλαιπωρηθεί, να του μεταδώσουμε άγχος και να τον υποβάλλουμε σε περιττές εξετάσεις. Αν ο ηλικιωμένος έχει ήδη άλλα νοσήματα, περιορισμό κινητικότητας δεν ωφελεί να τον υποβάλλουμε σε εξετάσεις όπου επί θετικού αποτελέσματος δεν θα δώσουμε ειδική αγωγή (πχ. χημειοθεραπεία επί κακοήθειας, χειρουργική επέμβαση κά. Επομένως, όταν η προσέγγισή μας θα είναι συντηρητική - παρηγορητική κατά τη γνώμη μου πρέπει να αποφεύγονται επεμβατικές πράξεις ή νοσηλείες όπου θέτουν τον ηλικιωμένο σε κίνδυνο λοιμώξεων ή σε παρατεταμένο κλινοστατισμό.

Ιστορικό και κλινική εξέταση: Να αναζητήσουμε παλαιότερες γενικές αίματος για να μπορεί να συγκριθεί η τιμή αιμοσφαιρίνης / αιματοκρίτη και πόσο σημαντική είναι η μείωση. Να σημειωθούν στο ιστορικό όλα τα χρόνια νοσήματα (διαβήτης, αγγειοπάθειες, ρευματολογικά νοσήματα/κυρίως αρθρίτιδες και χρόνιες λοιμώξεις). Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας. Φυσιολογική τιμή κρεατινίνης δε σημαίνει απαραίτητα και φυσιολογική λειτουργία επειδή είναι συνάρτηση της ηλικίας, του σωματικού βάρους και του φύλου.

Αρχικά θα ζητήσουμε εργαστηριακό έλεγχο

• Γενική αίματος: Παράλληλα με την τιμή αιμοσφαιρίνης/αιματοκρίτη θα εκτιμηθούν και οι άλλες αιματολογικές σειρές, δηλαδή αιμοπετάλια και λευκά αιμοσφαίρια. O δείκτης MCV εάν είναι χαμηλός προσανατολίζει σε σιδηροπενική αναιμία, ενώ εάν είναι αυξημένος σε έλλειψη βιταμίνης Β12 ή φυλικού οξέος ή σε νοσήματα του μυελού (μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα).Επίσης, θα βοηθήσει πολύ στην εκτίμηση η μελέτη επιχρίσματος αίματος στο μικροσκόπιο (“πλακάκι”) καθώς η εκτίμηση των δικτυοερυθροκυττάρων (“νεαρά ερυθρά αιμοσφαίρια στην κυκλοφορία”).
• Βιοχημικός έλεγχος: Σάκχαρο, Ουρία, Κρεατινίνη, τρανσαμινάσες, Ασβέστιο, ηλεκτροφόρηση λευκωμάτων
• Δείκτες αιμοποίησης - Μεταβολισμός σιδήρου: Φερριτίνη, Βιταμίνη Β12, Φυλικό Οξύ. Εάν η φερριτίνη είναι φυσιολογική ή αυξημένη έλεγχος για σίδηρο ορού και σιδηροδεσμευτική ικανότητα (TIBC)
• Δείκτες φλεγμονής: ΤΚΕ, CRP
• Ορμονολογικός έλεγχος: TSH, Ερυθροποιητίνη

Αναλόγως των ευρημάτων μετά πρέπει να ακολουθήσει έλεγχος με ενδοσκοπήσεις πεπτικού εάν συνυπάρχει σιδηροπενία, απεικονιστικές εξετάσεις (υποψία κακοήθειας) και μυελόγραμμα όταν δε μπορεί να βρεθεί αιτία ή όταν είναι πιθανή η διάγνωση μυελοδυσπλασίας, πολλαπλού μυελώματος ή άλλης αιματολογικής κακοήθειας.

Να σημειωθεί ότι μπορεί να υπάρχουν περισσότερα από ένα αίτιο.

Η θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει άμεσα ανεξαρτήτως πόσο θα συνεχιστεί η διερεύνηση

• Σιδηροπενική αναιμία: Χορήγηση σιδήρου από το στόμα. Εάν δεν υπάρχει συμμόρφωση ή συνυπάρχει δυσαπορρόφηση έγχυση σιδήρου ενδοφλεβίως
• Μεγαλοβλαστική αναιμία: Ενδομυϊκές ενέσεις βιταμίνης Β12 και φυλικό από το στόμα
• Νεφρική αναιμία: Υποδόριες ενέσεις ερυθροποιητίνης
• Ρευματολογικά/φλεγμονώδη νοσήματα: Κορτιζόνη, αντιφλεγμονώδη φάρμακα
• Υποτροπιάζουσες λοιμώξεις: Αντιβιοτικά
• Κακοήθη Αιματολογικά νοσήματα: Μεταγγίσεις, χημειοθεραπεία, άλλες ειδικές θεραπείες

Ωστόσο, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η ερυθροποιητίνη μπορεί να ωφελεί ανεξαρτήτως νεφρικής ανεπάρκειας στη βελτίωση της αναιμίας στους ηλικιωμένους. Στην παρούσα φάση, παραμένει παρηγορητική θεραπεία και εκτός ένδειξης για αυτές τις περιπτώσεις (χρειάζεται ειδική άδεια από ΕΟΦ)